Exogene ochronosis

Gebruik van hydrochinon-bevattende crèmes kan leiden tot een aantal pigmentstoornissen in de huid. De meest bekende zijn onregelmatige pigmentverschuivingen, contact eczeem met of zonder donkere littekens. Het optreden van ”exogene ochronosis” ( = letterlijk: uitwendige afzetting van okerkleurige materiaal) echter,  is een zeldzame bijwerking. Hydrochinon is een stof die in staat is om de pigmentaanmaak in de huid te remmen. Het wordt gebruikt bij de behandeling van ongewenste pigmentvlekken in de huid, zoals bij melasma.

Hoe ontstaat exogene ochronosis ?

Exogene ochronosis wordt beschouwd als een bijwerking van het uitwendig gebruik van hydrochinon. De kans op het verkrijgen van exogene ochronosis wordt groter naarmate:

• hydrochinon langduriger wordt gebruikt (langer dan 6 maanden)
• hydrochinon dikker en over een grotere oppervlakte wordt aangebracht op het lichaam
• de concentratie van hydrochinon groter is
• basis van het preparaat  zodanig is (m.n. alcoholische lotions) dat hydrochinon beter doordringt in de huid.

Soortgelijke okerkleurige afzettingen in de huid kunnen ook worden gevonden in het bindweefsel van patiënten die andere stoffen dan hydrochinon op de huid hebben aangebracht zoals fenolen of resorcinol of antimalaria middelen hebben ingenomen. Welke processen zich afspelen in de huid die leiden tot de vorming van de okerkleurige afzettingen zijn echter nog onduidelijk.

Hoe ziet exogene ochronosis eruit ?

Typisch zijn de scherp begrensde grillig gevormde donkerbruine tot zwarte wat verheven vlekken op de plaatsen in de huid waar de hydrochinon bevattende preparaat  is aangebracht. De afwijkende huid voelt vaak ruw of hobbelig aan. Vaak zitten ze op de konen, voorhoofd en ook op het coeur en bovenarmen of onderbenen. Deze afwijkingen geven doorgaans geen klachten van jeuk of pijn. Ze zijn hooguit cosmetisch storend.

Hoe wordt exogene ochronosis vastgesteld ?

Indien men exogene ochronosis vermoedt, wordt altijd een huidbiopsie afgenomen om de diagnose te bevestigen. Hierbij zien we de typische ophopingen van okerkleurige, banaanvormige structuren in de lederhuid

Andere aandoeningen, zoals contactallergie en alkaptonurie, dienen uitgesloten te worden middels respectievelijk plaktesten en 24-uurs urine onderzoek op homogentisinezuur. Alkaptonurie is een erfelijke stofwisselingsstoornis veroorzaakt door het ontbreken van het enzym homogentisine zuur oxidase. Dit leidt tot de ophoping van homogentisinezuur (= dit geeft okerkleurige afzettingen) in het bloed welk zich selectief bindt aan bindweefsel van de huid en aan kraakbeen. Deels wordt de stof uitgeplast via de urine. Alkaptonurie wordt ook wel “endogene ochronosis”genoemd en dient dus te worden onderscheiden van exogene ochronosis.

How wordt exogene ochronosis behandeld ?

Er bestaat nog geen effectieve behandeling tegen dit fenomeen. Laserbehandeling is niet werkzaam.

CAMOUFLAGETHERAPIE
Camouflage van de donkere plekken met een huidkleurige make-up heeft geen genezende werking, maar is wel een goede methode voor maskering van de ontsierende huidafwijkingen met name in het gelaat. Deze methode zal altijd overwogen worden bij de aanwezigheid van plekken in het gelaat. Uitleg over de mogelijkheden van deze methode en instructies dienen te worden besproken met een camouflagiste of huidtherapeute, die hiervoor een speciale training heeft gehad. Naderhand kan men deze methode thuis zelf toepassen. 

Wat kunt u doen om exogene ochronosis te voorkómen ?

VERMIJD HET LANGDURIG GEBRUIK VAN HYDROCHINON !!
-Hydrochinon is nog steeds vrij verkrijbaar in de reform industrie en ook wordt het te koop aangeboden in een crème, zalf of lotion met als doel het opbleken van de huid. Dit soort preparaten zijn erg populair onder personen (meestal vrouwen) met een donkere huidtype. Studies hebben aangetoond dat de gebruikers hiervan hun huid opbleken omdat een lichtere huid gerelateerd zou zijn aan een hogere sociale en economische status. Ook zou het hebben van een lichtere huid de kansen op de arbeids- en huwelijksmarkt doen toenemen. Op de verpakking van dergelijke produkten staat meestal niet aangegeven wat de concentratie is van de actieve stof. Vrouwen die deze middelen gebruiken zijn dan ook niet bewust welke schade de stof op de huid kan aanrichten.
-Hydrochinon wordt nog wel voor een  medische indicatie (bijv. melasma) door uw huidarts voorgeschreven. Het middel mag echter niet langer dan 6 maanden achtereen worden gebruikt. De concentratie van hydrochinon in het voorgeschreven preparaat mag ook niet boven de 5% uitstijgen. Een uitzondering vormt de behandeling van restpigmentatie bij patiënten met een ernstige vorm van vitiligo. De gebruikte hydrochinon concentratie mag hierbij tot 20% bedragen. Dit middel is uiteraard uitsluitend op recept verkrijgbaar.

Hoe is het beloop van exogene ochronosis ?

De prognose is slecht. De huidafwijkingen zullen niet spontaan verdwijnen en zullen bij aanhoudende gebruik van de boosdoener (= hydrochinon) alleen maar toenemen.