Moedervlekken

Moedervlekken zijn opeenhopingen van pigmentvormende cellen in de huid. Het is een normaal en goedaardige verschijnsel. De medische term voor een moedervlek is een “naevus naevocellularis”. (naevus = moedervlek; naevocellularis = pigmentcellen). Een moedervlek kan al bij 1 op de 100 pasgeborenen bij de geboorte te zien zijn. Meestal zijn moedervlekken pas tussen de 10e en 30ste levensjaar te zien. De meeste moedervlekken zijn dus later verworven, maar er bestaan ook aangeboren moedervlekken. Hierover wordt een aparte informatiefolder aan gewijd.

Bij wie komen moedervlekken voor?

Vrijwel iedereen, mannen en vrouwen krijgen enkele of meerdere moedervlekken. Blanke mensen krijgen gemiddeld ongeveer 20 moedervlekken. Donker gekleurde mensen krijgen minder moedervlekken, gemiddeld zo’n 8 of 10. Dit verschil wordt onder andere verklaard doordat (donkere) moedervlekken minder goed opvallen in een donkere huidskleur.

Welke soorten moedervlekken bestaan er ?

Behalve de hierboven genoemde goedaardige moedervlekken bestaan er ook een tweetal gelukkig zeldzamere vormen van moedervlekken:

1. Onrustige moedervlekken (medische term: dysplastische naevi naevocellulares). Onrustige moedervlekken zijn goedaardig, maar kunnen soms voorlopers van het melanoom zijn.
2. Melanoom. Dit is een pigmentcelkanker van de huid. Een melanoom kan ontstaan uit een onrustige moedervlek en een enkele keer zelfs uit een gewone moedervlek, al is de kans dat een moedervlek kwaadaardig wordt kleiner dan 1 op een miljoen. Ook kan een melanoom “spontaan” uit tevoren normale huid ontstaan.

Wat zijn aangeboren moedervlekken ?

Aangeboren moedervlekken zijn zeldzamer dan verworven moedervlekken. Deze zijn al tijdens de geboorte of vroeg na de geboorte zichtbaar in de huid. Kenmerkend voor aangeboren moedervlekken is dat ze soms grotere afmetingen kunnen hebben en soms een hele ledemaat of lichaamsdeel kunnen bedekken. Lees meer hierover in de folder “reuzen moedervlek”

Wat zijn aangeboren pigmentvlekken ?

Sommige aangeboren of vroeg in de kinderjaren optredende pigmentvlekken worden onterecht als “moedervlekken” aangezien. Deze vlekken bestaan niet altijd uit opeenhoping van pigmentcellen maar worden veroorzaakt door een plaatselijke stoornis in de aanmaak van pigment in de huid. Voorbeelden hiervan zijn de café au lait macula, de naevus van Ota, de naevus van Ito en de naevus van Becker.

Hoe ontstaan moedervlekken ?

Een moedervlek is een onschuldige stoornis in de ontwikkeling van pigmentvormende cellen in de huid. Er zijn bepaalde factoren die van invloed kunnen zijn op het ontstaan van moedervlekken:
1. Erfelijke factoren. Dit is waarschijnlijk de belangrijkste factor. De laatste jaren zijn steeds meer genen bekend die een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van moedervlekken en het kwaadaardig melanoom. Er bestaan zelfs families met vele moedervlekken, zowel goedaardige als onrustige moedervlekken.
2. Hoeveelheid zonlichtblootstelling tijdens het leven, met name die tijdens de puberteit. Hierover is het laatste woord nog niet gezegd. De meeste studies hebben echter geen verband kunnen aantonen tussen het aantal opgelopen zonverbrandingen in het leven, dan wel mate van blootstelling aan natuurlijk of kunstmatige zonlicht (zonnebanken) en het aantal en grootte van moedervlekken.
3. Hormonale factoren. Hoewel vaak beweerd wordt dat moedervlekken bij (langdurig) gebruik van de orale anticonceptie pil of gedurende zwangerschap kunnen vermeerderen en/of donkerder worden zijn hiervoor tot nu toe nog geen harde bewijzen geleverd.
4. Het huidtype. Recente studies hebben aangetoond dat het huidtype geen relatie heeft met het aantal moedervlekken.

Hoe zien moedervlekken eruit ?

We zien op de huid bruine of zwarte vlekjes, meestal vlak, maar ook wel eens verheven of duidelijk bol, hobbelig of deels gesteeld. Er bestaan ook lichte, bijna huidkleurige moedervlekken; deze zijn meestal wat boller van vorm. Moedervlekken kunnen in principe op alle delen van het lichaam voorkomen, zelfs op de geslachtsdelen. Ze kunnen in grootte, vorm of kleur nogal van elkaar verschillen. Kenmerkend is dat de vorm en kleurverdeling regelmatig zijn.

Hoe ziet een onrustige moedervlek eruit ?

Een onrustige moedervlek is wat onregelmatiger van vorm en kleurverdeling (d.w.z. verschillende tinten bruin tot zwart naast elkaar in dezelfde moedervlek) en vaak is er ook sprake van een roodachtige verkleuring. Een onrustige moedervlek is ook wat groter dan een normale moedervlek en kan ook eerder jeukklachten geven.

Kan een moedervlek kwaadaardig worden ?

Hoewel de kans niet groot is kunnen sommige moedervlekken kwaadaardig worden en uitgroeien tot het gevaarlijke melanoom.

Hoe herken ik een kwaadaardige moedervlek ?

Er zijn een bepaalde kenmerken die kunnen duiden op een kwaadaardige verandering van de moedervlek. Men gebruikt soms nog het volgende Engelstalige “ABCDE” ezelsbruggetje:

Klik hier voor foto’s over de ABCDE regel

A: ASYMMETRY
De moedervlek mag niet a-symmetrisch groeien; d.w.z de ene helft ziet er anders uit dan de andere helft van de vlek.
B: BORDER
De overgang van de vlek naar de normale huid wordt steeds onduidelijker, d.w.z. onscherp begrensd. De randen van de vlek worden ook onregelmatiger ; de vorm wordt grilliger i.p.l.v, mooi rond of ovaal
C: COLOUR
Een moedervlek mag niet van kleur of kleursamenstelling veranderen. Bij een melanoom zien we vaak verschillende tinten, bruin, zwart, wit, blauw of rood.
D: DIAMETER
Wanneer de vlek groter wordt dan 6 mm in doorsnee is het vaak verdacht. Dit is echter een erg arbitraire grens.
E: EVOLUTION
D.w.z. snelle (binnen enkele maanden) verandering van het aspect van de moedervlek.

Een moedervlek die alleen groter is geworden zonder maar één van de veranderingen genoemd onder A,B, of C te hebben is meestal onschuldig. Verder dient men altijd wantrouwig te worden wanneer moedervlekken gaan jeuken, steken of pijn doen, wondjes of korstjes vertonen. In veel gevallen zullen deze verschijnselen berusten op onschuldige veranderingen in de moedervlek, maar het is -in voorkomende gevallen – altijd raadzaam uw huisarts of dermatoloog te raadplegen om te zien of er geen sprake is van kwaadaardige verandering in de moedervlek.

Hoe wordt de diagnose gesteld van moedervlekken ?

In de meeste gevallen is het voor uw huidarts op het blote oog goed te onderscheiden wanneer er sprake is van een goedaardige dan wel een kwaadaardige moedervlek. Bij twijfelgevallen kunnen de volgende aanvullende onderzoeken worden gedaan:

1. DERMATOSCOPIE
Dit is een niet-pijnlijke onderzoek waarbij de arts met behulp van een speciale kijker de moedervlek met een zo’n 10 X vergroting kan onderzoeken. Op deze manier kunnen andere kenmerken van de vlek worden onderscheiden die met het blote oog niet te zien zijn.
2. HUIDBIOPSIE.
Indien de verdenking bestaat op een melanoom wordt er altijd een zogenaamde “ovaal- huidbiopsie” afgenomen. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving.

Hoe kunnen moedervlekken worden verwijderd ?

Een goedaardige moedervlek kan rustig blijven zitten waar ie zit en hoeft niet persé weg gehaald te worden. Sommige patiënten willen een moedervlek toch laten weghalen:
– omdat deze cosmetisch storend is (bijv. in het gelaat), of
– omdat deze op een vervelende plaats zit. Bekend is de lokalisatie onder het BH-bandje bij vrouwen; de moedervlek schuurt hier vaak tegen aan waardoor er irritatie optreedt.

De volgende behandelingen zijn mogelijk:
A. Indien uw arts er zeker van is dat het gaat om een goedaardige moedervlek kunnen de volgende behandelmethoden overwogen worden:
– shave excisie
– gefractioneerde CO2 laser behandeling
B. Bij de minste verdenking op een onrustige moedervlek of een melanoom wordt de moedervlek altijd door middel van een excisie biopsie weggesneden en opgestuurd voor microscopisch onderzoek.

Mag ik met mijn moedervlekken onder de zon of zonnebank ?

Omdat moedervlekken zouden ontstaan door (overmatige) zonblootstelling wordt er vaak geadviseerd om de zon zoveel mogelijk te vermijden. Het is echter nog niet wetenschappelijk aangetoond dat de grootte en het aantal moedervlekken of het aantal onrustige moedervlekken dan wel melanoom samenhangt met het aantal opgelopen zonverbrandingen in het leven, dan wel mate van blootstelling aan natuurlijk of kunstmatige zonlicht (zonnebanken). Het is wel bekend dat ultraviolette (UV) straling schadelijk zijn voor het erfelijk materiaal (DNA) in de huid. De relatie tussen UV straling en huidkankers zoals het basaalcelcarcinoom en het plaveiselcelcarcinoom is veel duidelijker dan bij het melanoom het geval is.

Wanneer moet u een arts waarschuwen ?

Indien u vermoed dat uw moedervlek onrustige kenmerken vertoont maak dan een afspraak bij uw huidarts. Een melanoom is goed te genezen indien u op tijd bent.

Hoe kan ik mijn huid zelf onderzoeken ?

(Met dank aan LaRoche Posay Nederland)

Video: Hoe controleer ik mijn huid (voor de man)

Video : Hoe controleer ik mijn huid (voor de vrouw)

Wat is het beloop van moedervlekken ?

De eerste moedervlekken verschijnen tussen de 6e en 12e levensmaand. Ze groeien daarna in aantal en grootte met het lichaam mee in de kinderleeftijd. Het aantal moedervlekken bereikt het hoogtepunt tussen de 20ste en de 30ste jaar en zal tussen de 70ste en 90ste jaar spontaan verminderen. Zoals eerder genoemd is de risico van een goedaardig moedervlek om later een melanoom te worden ongeveer 1 op de miljoen. Het grootste deel van de moedervlekken zal dus altijd goedaardig blijven !