Staphylococcal scalded skin syndroom (SSSS)

Staphylococcal scalded skin syndroom (verder afgekort als “SSSS”) is een ernstige huidinfectie gekenmerkt door loslating van de huid in grote delen van het lichaam. “Staphylococcal” geeft de naam van de bacterie aan en “scalded skin” betekent letterlijk loslating van de huid. Deze infectie komt bijna altijd voor bij kinderen onder de 6 jaar, dus ook bij pasgeborenen. Boven de leeftijd van 5 jaar is het zeldzaam. Heel zeldzaam kan SSSS ook optreden bij volwassenen en oudere mensen, vooral wanneer de weerstand verlaagd is (door ziekte of gebruik van afweerremmende behandelingen).

Wat veroorzaakt SSSS ?

SSSS wordt veroorzaakt door een bacterietype (zogenaamde faagtype II) van de groep van de “Stafylokokken”. Deze bacterie produceert een bepaald gif (Latijns: exotoxine) waardoor de oppervlakkige lagen van de huid loslaat van de onderlaag. Hierdoor ontstaan de pijnlijke schaafwondjes. Het gif is voorzover bekend, niet giftig voor andere inwendige organen; het betreft dus een oppervlakkige infectie van uitsluitend de huid. Jonge kinderen zijn vooral de dupe van deze bacteriesoort omdat de nieren nog niet volwassen genoeg zijn om het gif uit het lichaam te klaren en omdat ze nog geen antistoffen hebben tegen het gif.

RELATIE MET IMPETIGO BULLOSA
SSSS kan ook ontstaan bij een uitgebreide vorm van impetigo bullosa; dit is de blaarvorm van de bekende krentenbaard.

HOE HEEFT MIJN KIND DEZE HUIDINFECTIE OPGELOPEN ?
Stafylokokken behoren tot de “gewone” huidbacteriën. Na de geboorte wordt de huid van de baby van nature al bewoond door stafylokokken, zonder dat er sprake is van infectie of ontsteking. Men spreekt dus niet van een besmetting maar van een kolonisatie. Bij ongeveer 40% van de volwassenen worden deze bacteriën zelfs in de neus gevonden; de zogenaamde “ neusdragers”. Stafylokokken zijn dus regelmatige “goedaardige bewoners” van de huid, zonder dat ze schadelijk zijn voor de gezondheid.
Een infectie kan op twee manieren ontstaan.
1. Besmetting via een andere persoon. Bij impetigo (krentenbaard) is dit de meest voorkomende wijze van besmetting. De bacterie wordt of van mens tot mens overgedragen of via tijdelijke verblijfplaatsen zoals beddengoed, kleding of stof. Bij de menselijke overdracht van stafylokokken zijn de met stafylokokken geïnfecteerde persoon (bijv. familielid of speelvriendje/vriendinnetje met een krentenbaard of een steenpuist) en de neusdrager (bijv. vader of moeder) waarschijnlijk de belangrijkste infectiebronnen. Daarbij is directe huidcontact mogelijk maar ook overdracht via druppel (hoesten of niezen) of via de lucht (huidschilfers).
2. Besmetting via lichaamseigen stafylokokken. Stafylokokken kunnen van nature al in het neus-keelgebied, oren en het gebied rondom de anus (perineum) zitten. Ze zijn echter niet in staat om bij de intacte huid een infectie te veroorzaken (behalve in het gebied rondom de anus). De bacteriën hebben een soort “ingang” nodig (= port d ‘entree) om de huid binnen te dringen. De kans op een infectie wordt dus groter wanneer de huid of slijmvlies stuk is. De huid kan stuk gaan bij bijv. een schaafwondje of een bestaand eczeem. Zo kan ook een virusinfectie van de bovenste luchtwegen het neusslijmvlies dusdanig aantasten waardoor de daar aanwezige stafylokokken gemakkelijker het slijmvlies kunnen binnendringen en vermeerderen. Vandaar dat bij sommige baby’s of jonge kinderen vaak ook een verkoudheidje vooraf is geweest. Bij het Staphylococcal scalded skin syndroom (SSSS) is de ziekteverwekker niet uit de huid te kweken. De bacteriën zitten voornamelijk in het neus-keelgebied of rondom de anus en veroorzaken dus “op afstand”, via productie van het bacteriegif, de blaren in de huid.

Hoe ziet SSSS eruit ?

In de meeste gevallen verloopt SSSS in drie fasen. In het begin is er enige roodheid rondom de mond en ogen. De roodheid verspreidt zich snel over de romp, de armen en de benen, oksels, hals en de liezen (dus de lichaamsplooien) waarna soms het gehele lichaam rood uit kan zien. De huid is daarbij zeer pijnlijk, vooral bij aanraking. De temperatuur is vaak licht verhoogd. Soms zijn er verschijnselen van een verkoudheidje. Na 1 tot 3 dagen laat de huid los, waarbij er grote blaren ontstaan die gemakkelijk stuk gaan. De onderliggende huid lijkt op een oppervlakkige schaafwond; rood glanzend en nattend, soms licht bloedend. Slijmvliezen (zoals mondholte en geslachtdelen) blijven in de regel gespaard. Vaak zijn er rondom de mond korstende blaasjes of blaren, gevuld met pus. Soms is er ook een pussende ooglidontsteking. Drie tot 5 dagen daarna drogen de blaren in. Ook treedt er een droge uitschilfering op van handen en voeten, maar ook van de schijnbaar niet aangedane huiddelen.

Hoe wordt de diagnose gesteld van SSSS ?

De diagnose wordt vaak al vermoed op grond van de typische blaren in de huid. Er bestaan een aantal aanvullende onderzoeken om de diagnose te ondersteunen:

1. SNELDIAGNOSTIEK
Een stukje blaardak wordt opgestuurd naar de patholoog. Deze kan binnen enkele uren al vaststellen of we te maken hebben met SSSS of dat we moeten denken aan andere blaarziekten. In sommige gevallen is ook een huidbiopsie nodig.

2. HUIDKWEKEN
Er worden uitstrijkjes genomen van de neus, ogen, keel, oor of de huid rondom de anus. Deze uitstrijkjes worden in kweek gezet om de bacterie aan te tonen. De uitslag van de kweek krijgt u pas na een paar dagen. Deze bacteriesoort kan meestal niet gekweekt worden uit de blaarvocht zelf.

Wat is de behandeling van SSSS ?

Ziekenhuis opname en antibiotica per infuus. Voldoende vochtinname is van belang om uitdroging tegen te gaan. Indien nodig wordt er bloed afgenomen voor een kweek om een bloedvergiftiging uit te sluiten. Voorts zullen de wonden adequaat worden verzorgd.

Wat kunt u zelf doen als u SSSS bij uw kind vermoedt ?

Indien uw kind de beschreven symptomen vertoont dient u zo snel mogelijk naar de spoedeisende hulp te gaan van het dichtstbijzijnde ziekenhuis.

Hoe verloopt SSSS ?

De prognose is zeer goed indien tijdig met behandeling wordt gestart. Binnen 3 dagen kan de loslating van de huid al gestopt worden. Als complicatie kan soms bloedvergiftiging ontstaan doordat de bacteriën zich naar het bloed verplaatsen. Deze situatie kan in zeldzame gevallen zelfs dodelijk verlopen. In de meeste gevallen ontstaat er een goede weerstand tegen het gif van deze bacteriesoort, waardoor de kans dat SSSS later in het leven opnieuw optreedt zeer gering is.