Basaalcelcarcinoom

Het basaalcelcarcinoom (verder afgekort als “BCC”) is de meest voorkomende vorm van huidkanker (ongeveer 85% van alle huidkankers) die de huidarts tijdens zijn spreekuur ziet. Andere termen zijn; “ basocellulair carcinoom” of “basalioom”. In 2018 werden er in Nederland ruim 45.000 nieuwe gevallen van BCCs vastgesteld. Dit aantal neemt jaarlijks toe met ongeveer 20%. BCC zaait bijna nooit uit.

Bij wie komt het basaalcelcarcinoom voor?

Van alle patiënten met een BCC is 95% ouder dan 40 jaar. De gemiddelde leeftijd is 70 jaar. De laatste jaren heeft er echter een leeftijdsverschuiving plaatsgevonden; bij 33% van de mensen werd de eerste BCC vastgesteld toen zij jonger waren dan 60 jaar. Bij ongeveer 40% van de mensen met een BCC ontstaat er binnen 3 jaar een tweede BCC of zelfs meerdere nieuwe BCCs. Bij 85% van de gevallen bevindt de huidkanker zich in het hoofd-halsgebied. BCC komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Hoe ontstaat het basaalcelcarcinoom ?

De kwaadaardige veranderingen ontstaan in de basale cellen van de opperhuid, vandaar de benaming. Er zijn een aantal factoren die bij het ontstaan van een BCC een duidelijke rol spelen:
1. Blootstelling aan ultra-violette (=UV)straling. Men hoeft daarbij geen echte “zonaanbidder” te zijn geweest. Het gaat om :

•  het aantal keren dat iemand een zonnebrand heeft opgelopen
• het aantal keren dat iemand een nog niet gewende huid van het ene moment op het andere volop aan UV heeft blootgesteld
• hoge blootstelling vóór het 15e levensjaar
• in de zon zijn met een natte huid
• de totale hoeveelheid UV die iemand in de loop van zijn leven opdoet. Vandaar dat een BCC meestal bij oudere mensen optreedt.

Overigens zijn er nog andere factoren dan blootstelling aan UV-licht die een rol spelen bij het ontstaan van basaalcelcarcinomen. We weten dit omdat basaalcelcarcinomen soms ontstaan op plaatsen die niet of nauwelijks in de zon zijn geweest, of ontstaan in een litteken na röntgenbestraling. Ook erfelijke factoren spelen een rol o.a. het huidtype.
2. Erfelijkheid. BCC komt vaker voor bij familieleden van mensen die al eerder een BCC hebben gehad.
3. Huidtype. Meestal blanke huidtypen
4. Leeftijd. Vooral oudere mensen
5. Afweersysteem. Mensen met een verlaagde afweersysteem (bijv. AIDS, orgaantransplantaties, bloedkanker) lopen een verhoogd risico op het verkrijgen van een BCC omdat hun afweer niet of verminderd in staat is om (zon) beschadigde opperhuidcellen te herkennen en te herstellen.
6. Het Gorlin syndroom. Het Gorlin-syndroom is een zeldzame erfelijke aandoening gekenmerkt door BCCs die al op vroege leeftijd ontstaan. Het syndroom wordt veroorzaakt door het overerven van een afwijkende gen die bekend staat als het ‘patched homolog’- gen (PTCH) genoemd. Dit syndroom heeft dus in beginsel niets te maken met overmatige UV blootstelling.

Hoe ziet het basaalcelcarcinoom eruit ?

Een BCC begint meestal als een langzaam groeiend roze, huidkleurig of lichtbruin knobbeltje dat geleidelijk groter wordt. Soms verdwijnt deze spontaan om in de loop der jaren weer terug te komen. In het midden van het bultje ontstaat er een donker korstje, dat al bloedt bij lichte aanraking. Meestal zijn er geen klachten van jeuk of pijn. Het bultje heeft een wat glazig en glanzend oppervlak met daarin kleine bloedvaatjes. Bij verdere groei kunnen niet-genezende wondjes of zweertjes ontstaan.
Een BCC ontstaat meestal op een zonbeschadigde huid vooral in het gezicht, op en om de neus, de slapen en de oren, in de zogenaamde “H-zône” .Een enkele keer zien we een BCC ook op niet-zonblootgestelde delen. Een voorbeeld hiervan is de zogenaamde “romphuidtype BCC”, welk op de borst en de rug voorkomt. Deze vorm lijkt erg veel op een eczeemplek, maar reageert echter niet op de gewone eczeembehandeling.

Welke soorten basaalcelcarcinomen bestaan er ?

Basaalcelcarcinomen worden ingedeeld naar de groeiwijze die de kankercellen onder de microscoop laten zien. Je kunt de soort BCC dus alleen maar vaststellen nadat een stukje weefsel onder de microscoop is onderzocht. Dit onderzoek gebeurt door een patholoog anatoom. Hieronder staan de meest voorkomende vormen.

1. Nodulair of solide basaalcelcarcinoom

   Dit is de meest voorkomende vorm. Het BCC groeit hier als bolletjes in de huid en is daardoor goed afgegrensd van de normale huid.

2. Sprieterig of scleroserend basaalcelcarcinoom

   Deze komt ook veel voor maar minder vaak dan het nodulaire type. Zoals de naam al zegt, vertonen de kankercellen een soort sprieterige , vertakte groei in de huid. Door deze groeivorm is de huidkanker minder makkelijk afgrensbaar.

3. Superficieel basaalcelcarcinoom

   Deze vorm komt minder vaak in het gezicht voor maar meer op de romp. Vandaar ook dat dit type bekend staat als de romphuidtype basaalcelcarcinoom.  Onder de microscoop liggen de kankercellen heel erg oppervlakkig in de huid.

4. Gepigmenteerde basaalcelcarcinoom

   Deze vorm is ook goed onder de microscoop te zien omdat de kankercelletjes veel pigmentkorrels bevatten. Meestal gaat het om een nodulaire type of om een superficieel type.

5. Gemengde vorm basaalcelcarcinoom

   Onder de microscoop onderscheiden we ook een groeiwijze die gemengd is, bijvoorbeeld een BCC die zowel nodulair als sprieterig groeit.

Hoe wordt basaalcelcarcinoom vastgesteld ?

De diagnose BCC wordt meestal op het blote oog door uw huidarts gesteld. Er wordt echter altijd een huidbiospie afgenomen :
– om meer zekerheid te hebben over de diagnose
– om door de patholoog de groeiwijze van het BCC te laten bepalen.
Dit laatste is van belang voor de te kiezen behandelvorm en de prognose.

Wat is de behandeling van het basaalcelcarcinoom ?

Er bestaan diverse behandelmethoden om een BCC te verwijderen. De keuze van behandeling is afhankelijk van een aantal factoren:
– groeiwijze van de tumor
– nieuwe tumor of een zogenaamde “recidief tumor” (d.w.z., teruggekeerd na aanvankelijke verwijdering)
– lokalisatie
– leeftijd en algemene gezondheid van de patiënt
Uw huidarts zal u uitleggen voor welke behandeling u in aanmerking komt en waarom.
Er worden in alle gevallen 2 belangrijke voorwaarden nagestreefd:
1. De tumor dient in z’n geheel (radicaal) te worden verwijderd
2. Het mooiste cosmetische eindresultaat dient te worden bereikt.
Uw huidarts kan kiezen uit de volgende behandelmethoden:

I. OPERATIEVE METHODEN
– Excisie. Het wegsnijden van de tumor met hechting. Vergeleken met andere methoden is de kans op een recidief hiermee het kleinst; tussen de 0.7 en 5% na een periode van 3 tot 5 jaar. Soms wordt u voor een wat ingewikkelde excisie doorverwezen naar de plastische chirurg. Een excisie wordt ook als eerste keus aangeraden bij een recidief tumor. De kans van een recidief tumor om na een excisie weer binnen 5 jaar terug te komen ligt wat hoger; tussen de 12 en 27%.
– Mohs chirurgie. Dit vindt plaats in een gespecialiseerd centrum. Bij deze techniek haalt de opererende arts in dunne laagjes de tumor weg. Laag voor laag, iedere keer controlerend onder de microscoop. Dit wordt herhaald totdat de tumorplaats geheel tumorcelvrij is. De operatie volgens Mohs is met name geschikt voor tumoren op moeilijke plaatsen (neus, oor, mond en bij het oog) en voor recidieftumoren. De kans op een recidief van een eerste BCC na Mohs chirurgie wordt geschat tussen de 0.6 en 6.5%; van een recidief tumor ligt deze kans tussen de 1 en 10%.
– Cryochirurgie, waarbij het weefsel van de tumor gecontroleerd bevroren wordt met vloeibare stikstof, waarna de wond vanzelf geneest. De recidiefkans na cryochirurgie varieert sterk volgens de literatuur, maar kan oplopen tot 18%. Deze methode is geschikt voor kleine, niet-agressieve vormen van BCC die gelokaliseerd zijn in het gezicht en aan de romp.
– Curettage en coagulatie, waarbij het weefsel wordt afgeschraapt met een scherp instrument (curette) en vervolgens weggebrand, gevolgd door afschrapen van het verkoolde weefsel. Het recidiefpercentage ligt voor deze behandeling relatief hoog; 6.2 tot 13.2% na minimaal 5 jaar. Deze behandeling wordt toegepast op kleinere en niet-agressieve vormen van BCC die op makkelijke plaatsen (bijv. de ledematen) zijn gelokaliseerd.

II. NIET-OPERATIEVE METHODEN
– Radiotherapie (bestraling), waarbij radioactieve straling wordt gebruikt die heel oppervlakkig op de huid inwerkt. De tumorcellen worden daardoor vernietigd. De omgevende gezonde huidcellen krijgen ook straling, maar deze kunnen zich herstellen. U zult weinig van de straling merken; ziek of misselijk zult u er niet van worden. Een behandelkuur is kortdurend, maar intensief; de tumor wordt namelijk tien tot twintig keer achtereen behandeld. U dient hiervoor dus respectievelijk tien tot twintig (werk)dagen achtereen naar het ziekenhuis te komen. Na de behandelkuur blijft er een klein litteken over. Radiotherapie bij BCC heeft een recidiefkans die wisselen tussen de 3.3 tot 8.8%. Indien na een eerdere radiotherapie dezelfde tumor is teruggekeerd, wordt een tweede radiotherapie afgeraden. Ook is het bekend dat dit recidief met behulp van andere methoden (inclusief de excisie) moeilijk te behandelen is.
– Photodynamische therapie (PDT), is een vrij nieuwe behandelmethode met voor de patiënt aantrekkelijke cosmetische resultaten. Op de tumor wordt een crème bevattende een lichtgevoelige stof (methyl aminolevuline zuur (MAL) of 5-amino-levuline zuur (ALA)) aangebracht. Deze stof wordt vrij selectief door de tumorcellen opgenomen. Na een inwerkingperiode van een aantal uren wordt de BCC belicht met een lichtbundel van een golflengte, gelegen in het zichtbare lichtspectrum. In het belichte huiddeel vindt er vervolgens een reactie plaats waardoor het tumorweefsel te gronde gaat. Volgens de literatuur geeft PDT zeer goede resultaten bij oppervlakkig groeiende vormen van BCC (genezingspercentage van 80-90%). Voor dieper gelegen vormen zijn de resultaten minder gunstig (50-92%).
– Immunomodulerende middelen. Deze middelen worden toegepast bij patiënten met (uitgebreide) kleine oppervlakkige BCCs, bij wie de gebruikelijke behandelmethoden om praktische redenen niet of moeilijk uitvoerbaar zijn. De behandeling met deze middelen kan gewoon thuis worden uitgevoerd.

• Imiquimod is een middel dat het eigen afweersysteem kan helpen bij de bestrijding van de huidkankercellen. Het middel is op recept verkrijgbaar als crème en wordt sinds april 2006 volledig vergoed. De crème dient eenmaal daags gedurende 5 dagen in de week op en rondom de plek te worden aangebracht. De behandeling duurt in totaal 6 weken. Een groot voordeel is dat littekenvorming zelden voorkomt waardoor het cosmetisch resultaat goed is. De genezingkans met imiquimod ligt rond de 80%.
• 5-fluorouracil (5-FU) is een celdodend middel. Na opname door de kankercellen gaan deze cellen te gronde. Tegelijkertijd herstelt het middel de normale groei van de huid. Deze crème wordt tweemaal daags gedurende enkele weken aangebracht totdat er een oppervlakkige wond ontstaat. Daarna vindt er een spontane herstel plaats van de behandelde huid. De genezingskans met 5-FU ligt iets lager dan met imiquimod.
• Vismodegib (merknaam : Erivedge ®).  Dit oraal geneesmiddel kan worden voorgeschreven in zeldzame gevallen van plaatselijk ver gevorderde of uitgezaaide vormen van BCC die niet meer in aanmerking komen voor een operatieve verwijdering en/of radiotherapie. Vismedogib wordt ingenomen in een dosis van 150 mg per dag (capsulevorm) gedurende een aantal maanden. Gemelde succespercentages liggen tussen de 30%-43% voor deze geselecteerde gevallen. Belangrijke bijwerkingen zijn spierkrampen, haaruitval, smaakverlies, gewichtsverlies en moeheid.

Hoe kunt u voorkómen dat u een basaalcelcarcinoom krijgt ?

Omdat BCC een lange termijn huidschade is van UV-stralen, hebben alle onderstaande adviezen niet direct een preventief effect. Met andere woorden, ondanks dat u zich aan de volgende maatregelen houdt kan er in de loop van de komende maanden tot jaren toch nog altijd een dergelijke huidkanker opkomen omdat de UV-schade immers al zo’n 10 tot 15 jaar geleden heeft plaatsgevonden.

VERSTANDIG ZONNEN

Wij raden u aan om minder in de zon te vertoeven en het gebruik van de zonnebank te vermijden. Het op de juiste manier gebruiken van een zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor (factor 30 of hoger) maar vooral het dragen van beschermende kleding en hoofddeksel is ook van groot belang. Hierbij moet men bedenken dat een zonnebrandmiddel niet bedoeld is om langer in de zon te kunnen zitten. Dit middel is bedoeld om, gedurende de tijd dat u in de zon bent, de huid te beschermen tegen de schadelijke effecten van UV straling. Meer tips hierover vindt u in de folders “Verstandig Zonnen” en “Zonnebrandmiddelen”.

HERKENNEN VAN EEN NIEUW BASAALCELCARCINOOM

Uw huidarts zal u goed voorlichten hoe u uw huid op nieuwe huidkankers kan onderzoeken. Meerdere studies hebben aangetoond dat het zelf op tijd ontdekken van nieuwe plekken leidt tot minder ingrijpende chirurgische verrichtingen.  In deze folder vindt u enkele praktische tips om uw huid regelmatig te onderzoeken.

Wat is de prognose van het basaalcelcarcinoom ?

Een BCC zal vrijwel nooit uitzaaien en is daarmee niet levensbedreigend ! Wel is het raadzaam om niet jaren met een BCC rond te lopen, omdat deze huidkanker niet vanzelf overgaat, groter kan worden en nare zweertjes in de huid kan geven. Indien er na zoveel jaren toch een plaatselijke doorgroei (tot zelfs aan het bot) heeft plaatsgevonden zijn vaak mutilerende operaties onvermijdelijk ! Laat het dus niet zover komen ! De kans op een recidief tumor, na de eerste behandeling bedraagt na 5 jaar tussen de 3 en 10%. Indien de tumor éénmaal is teruggekeerd is de kans nog groter dat deze voor een tweede keer terugkomt (tussen de 12-27%). Men dient ook te blijven opletten op het ontstaan van nieuwe BCC’s op andere plaatsen omdat bij ongeveer een kwart van de mensen ergens anders op de huid opnieuw een BCC kan ontstaan. Afhankelijk van uw huidtype en het aantal BCCs die bij u zijn vastgesteld zult u voor een bepaalde periode onder controle blijven bij uw huidarts. Tijdens deze bezoeken onderzoekt uw huidarts uw huid op zowel een recidief tumor als op nieuwe BCC’s elders in uw huid.